Nakitin maliyeti

8 Temmuz 2014 0 Yazar: Musa Savaş

Cebinizdeki nakit paranın bir maliyeti olduğunu biliyor muydunuz? “Hadi canım sende!” dediniz değil mi? Demeyin. Cebinizdeki nakitin ciddi bir maliyeti var. Hem de cebinizdeki kredi kartından daha yüksek. Şöyle ki; ülkemizdeki tüm ödemeler kart ile yapıldığı zaman (yanlış anlamayın sadece kredi kartını kastetmiyoruz) Türkiye’nin yıllık kazancı 43 milyar TL. Bunu söyleyen MasterCard ve Boğaziçi Üniversitesi Ekonomi ve Ekonometri Merkezinin birlikte hazırladığı Türkiye’de Nakit ve Kart Ödemelerinin Karşılaştırmalı Maliyetine ilişkin kapsamlı rapor. Her ne kadar raporu hazırlatan şirket bir kart şirketi olsa da hazırlayan bir Üniversite. O yüzden dikkate almakta fayda var.

Türkiye’de ilk defa hazırlanan rapor kart kullanımındaki artışın Türkiye ekonomisine sağlayacağı somut katkıyı ortaya koyuyor. Nakit kullanmanın sosyal maliyetinin 2012 yılı için  4 milyar 719 milyon TL olarak belirlendiği raporda, kartlı ödeme sistemlerini kullanmanın sosyal maliyeti ise 960 milyon TL’de kalıyor. 100 TL’lik harcamanın nakit yerine kartla yapıldığında her işlem bazında verimlilik kazancının 0.67 TL olduğunun belirtildiği raporda, kart kullanımının artarak devam etmesi durumunda 2015’e kadar Türkiye’nin kazancının 43 milyar TL’ye ulaşacağı tahmin ediliyor.

Raporla ilgili düşüncelerini aldığımız MasterCard Güney Doğu Avrupa Genel Müdürü Mete Güney, “Tüm dünyada nakitsiz yaşam konusunda önemli adımlar atılıyor. MasterCard olarak nakitsiz yaşamın desteklenmesi için sürekli yeni teknolojiler ve hayatı kolaylaştıran yeni ödeme çözümleri üzerinde çalışıyoruz. Temassız ve mobil ödeme gibi hızlı, esnek ve güvenli ödeme araçlarımız yanında alternatif kart seçenekleri, tüketicileri olduğu kadar perakende sektörünü ve e-ticareti de olumlu yönde etkiliyor. Birçok çalışma gösteriyor ki, nakdin maliyeti ülkeler ve ilgili sektörler için bir sorun. Araştırmalar, nakit kullanmanın ülkelere maliyetinin ciddi boyutlara ulaştığını gösteriyor. Bu değerlendirmeyi Türkiye özelinde ortaya koymak için Boğaziçi Üniversitesi ile çok değerli bir çalışma hazırladık. İlgili kuruluşlara ipuçları vereceğini ve yol haritası olacağını düşünüyoruz” dedi.

TCMB bilançosuna göre, 2012 yılı için banknot tabı maliyeti 30 milyon TL civarında. Bu rakama personel giderleri, vergi resim harçları ve sosyal giderler de eklendiğinde ulaşılan rakam 365 milyon TL oluyor. Bu rakam, toplam para arzının yüzde 0.61’ine denk geliyor. Konu bankalar olunca, gider kalemlerinden bir tanesi 53 kuruş olan ATM sisteminde işlem başı maliyet. Kartlarla yapılan tüm nakit çekim adedi düşünüldüğünde, 500 milyon TL’lik bir maliyet ortaya çıkıyor. Buna, bankaların nakit dağıtım ve lojistik maliyetleri de eklendiğinde, nakit para taşımanın bankalara maliyetinin 1.8 milyar TL olduğu görülüyor. Tüketiciler de nakit para kullanarak, başka banka ATM’sini kullanma maliyetine (yaklaşık 225 milyon TL) likit para taşıma maliyeti, en yakın ATM’ye gidiş ve nakit para kasasında geçen zaman maliyeti de eklendiğinde, toplamda 715 milyon TL’lik bir yükün altına giriyorlar.

Nakit para kullananlara özel bir farklı maliyet kalemi ise, nakit para kullanımının getirdiği sahte para kullanma riski. Rapora göre, tüketicilere ya da perakendecilere yansıyan sahte para kullanım riski 54 milyon TL’yi buluyor.

Kart kullanımının bankalara olan maliyeti 420 milyon TL. Kart kullanımının tüketicilere olan maliyetinin önemli bir bölümü zaman nedeniyle oluşan maliyet. Kart kullanımı sırasında ve kart borcu ödeme sırasında oluşan zaman maliyeti ise 540 milyon TL.

Nakit kullanan biriyseniz tüm bu bilgilerden sonra eminim bir kez daha düşüneceksiniz.

(Bu yazı 29 Kasım 2013 tarihinde yazılmıştır.)