Bir rövanşın kurbanı: Apple
Geçtiğimiz günlerde AB’den (Avrupa Birliği) Apple için ilginç bir karar çıktı. Kararı, Brüksel’de bir basın toplantısı düzenleyen AB Komisyonu Rekabetten Sorumlu Üyesi Margrethe Vestager açıkladı: “AB Komisyonu Apple’ın İrlanda’da faydalandığı vergi uygulamalarının yasa dışı olduğu kararını verdi. Apple’a İrlanda’da yirmi yıldan fazladır uygulanan vergi avantajı şirketin yükünü hafifletti ama bu düşük vergilerden faydalanma yasa dışı bulundu. Apple,13 milyar avroyu faiziyle birlikte geri ödemeli.”
Bu karar neden alındı ve ne anlama geliyor? Kısaca şöyle açıklayalım. AB, Apple’a İrlanda’daki faaliyetlerinden dolayı 13 milyar Euro geriye dönük vergi borcu çıkardı. AB Komisyonu, Apple’dan geriye dönük 13 milyar Euro’luk vergiyi faiziyle birlikte İrlanda’ya geri ödemesini talep etti.
Apple’ın, İrlanda’da Apple Sales International ve Apple Operations Europe şirketlerini kurduğunu anlatan Vestager, bu şirketler üzerinde üç yıl sürdürülen soruşturmanın tamamlanması sonrası şunları söyledi: “Bu şirketler, ABD’deki Apple’a bağlı. Alınamayan vergilerin hemen hepsi Apple Sales International hakkında. Bu şirket, Apple’ın ürünlerini Amerika dışında satma ve üretme hakkına sahip. Bu hak karşılığında da gelir elde ediyor. Bu şirket, uygulamada Apple ürünlerini üreticiden alıyor, Avrupa, Ortadoğu, Afrika ve Hindistan’da satıyor. Bir iPhone’u Berlin’de, Roma’da ya da başka yerde alırsanız cihazı Apple Sales International’dan temin etmiş bulunuyorsunuz. Satışlardaki tüm kârlar ise İrlanda’da kaydediliyor. İrlanda’da Apple’ın bir şirket merkezi görünüyor ama bu kağıt üzerinde, hiçbir çalışanı, gerçek aktivitesi yok. Apple İrlanda şubesi normal vergi ödüyor. Şirket merkezi ise hiçbir yerde vergilendirilmedi. Kârların sadece küçük bir kısmı Apple İrlanda şubesine bırakıldı, kârın çoğu ise şirket merkezine aktarıldı. Böylelikle Apple Sales International kârlarından çok daha düşük vergi ödemiştir.”
Apple Sales International’ın 2011 yılında 16 milyar Euro kâr elde ettiğini hatırlatan Vestager: “Bu kârın 50 milyon Euro’dan daha azı İrlanda şubesine verildi. Gerisi şirket merkezine aktarıldı. Dolayısıyla vergilendirilmedi. Apple, bu bağlamda her bir milyon Euro kârda 500 Euro vergi ödedi. Bu vergi oranı 2014’de yüzde 0,005’e kadar düştü. Bu dönemde, Apple her bir milyon Euro’luk kârda ise 50 Euro vergi verdi.” ifadelerini kullandı. Apple’ın İrlanda’da kurduğu şirket merkezinin Avrupa’dan, Afrika’dan, Ortadoğu’dan ve Hindistan’dan elde edilen tüm kârları topladığını söyleyen Vestager, “Benzeri bir işlemi Apple Operations Europe da bilgisayarlarda yaptı. Kârlar, yapay olarak şirket merkezine iletildi ve vergilendirilmemiştir.” dedi.
Apple’ın ödemediği vergilerin tamamının İrlanda’da olmadığını belirten Vestager: “Apple Sales International İrlanda’da fakat başka bölgelerde de faaliyet gösteriyor. Başka ülkeler de durumu inceleyebilir. Biz verilerimizi onlarla paylaşırız. Eğer diğer ülkeler de bu satışları belirlerse, Apple’dan geriye dönük vergi talep edebilir. Bu da İrlanda’ya ödenecek vergiyi düşürebilir. Hedefimiz, tüm şirketlerin vergilerini, kârlarını sağladıkları yerde ödemeleri.” diye konuştu.
Vestager sonuç olarak şunları söyledi: “AB kamu destekleme kuralları AB piyasalarındaki her şirkete uygulanır. Kamu destek kuralları vergilendirmede de şirketlerin eşit rekabetini sağlar. Bu bağlamda Apple’ın yaptığı türden uygulamalar, AB kamu destek kurallarına göre yasa dışıdır. Adil rekabetin sağlanması için Apple’dan 2003’ten 2014‘e kadarki dönem için 13 milyar Euro’nun ve faizinin geri alınması lazım. İrlandalı yetkililer net rakamı hesaplamalı ve ödeme modelini belirlemeli.”
Bu olay aslında ABD’nin yabancı şirketlere çıkardığı zorlukların bir rövanşı niteliğinde. Apple şirketinin ve İrlanda Hükümetinin, AB Komisyonu kararlarına hukuki itiraz hakkı bulunuyor. Apple’ın bu itirazı yapması bekleniyor. İrlandalı yetkililer ise net rakam hesaplamasına başladılar bile.
(Bu yazının bir kısmı 4 Eylül 2016 tarihli Para dergisinde yayınlanmıştır.)